W dawnej stolicy Księstwa Oświęcimskiego, nad rzeką Sołą, na wzgórzu porośniętym starymi drzewami widnieje zamek z gotycką wieżą i murami obronnymi – obecna siedziba Muzeum Zamek w Oświęcimiu. Muzeum rozpoczęło swoją działalność 1 stycznia 2010 roku i od tej pory jest miejscem ważnych wydarzeń w historii miasta.

Muzeum pełni funkcje reprezentacyjne, kulturalne i edukacyjne. Misją muzeum jest popularyzowanie historii ziemi oświęcimskiej. W kolekcji znajdują się: dokumenty, pieczęcie, numizmaty, mapy, książki, fotografie, przedmioty użytku codziennego, zabytki archeologiczne. Większość eksponatów prezentowana jest na stałej ekspozycji przedstawiającej życie przedwojennego Oświęcimia: wystrój wnętrz mieszkalnych, codzienne życie jego mieszkańców. Prezentację wzbogacają reprodukcje starych fotografii.

Zamek oświęcimski wraz z wieżą, murami obronnymi oraz zabudową wzgórza zamkowego stanowi jeden z ważniejszych zabytków miasta. Wieża obronna, należy do jednych z najstarszych budowli z cegły w Małopolsce, a roztaczający się z niej widok ukazuje piękną panoramę Oświęcimia i okolic. Pierwsze źródłowe zapiski o grodzie na wzgórzu sięgają 1179 roku. W 1241 roku gród oświęcimski został zniszczony przez Tatarów. Na początku XIV wieku w zamku zamieszkał pierwszy piastowski książę.

Średniowieczny zamek spłonął w 1503 roku wraz z kościołem parafialnym i znaczną częścią miasta. Odbudowano go w ciągu 5 lat. Na początku XVII wieku zamek znów spłonął. W czasie odbudowy poszerzono budynek przesuwając ścianę wschodnią o około dwa metry. W 1655 roku w czasie "potopu" szwedzkiego zamek został zdobyty i spalony przez Szwedów. Od tego czasu stopniowo popadał w ruinę. Z tych budynków zamkowych jedynie wieża obronna, prawie niezmieniona, przetrwała następne stulecia.

W latach 1805 i 1813 rzeka Soła przesunęła swoje koryto pod samo wzgórze zamkowe, którego spora część – razem z budynkami i murami obronnymi – runęła do wody. W tym czasie w zrujnowanym zamku i wieży urządzono skład soli. Kilka lat później władze austriackie przeznaczyły zamek do rozbiórki – jednak na licytacji wykupił go Kajetan Russocki. W zamku urządził kancelarię dominialną i urząd pocztowy. W 1904 roku przeprowadzono remont budynków.

W czasie II wojny światowej swoją siedzibę miały w zamku niemieckie władze okupacyjne. W okresie powojennym do lat 90-tych XX wieku zamek najczęściej przeznaczony był na siedzibę różnych urzędów. 1993 roku w zamku mieściły się Zbiory Historyczno–Etnograficzne Oświęcimskiego Centrum Kultury. W 2004 roku Urząd Miasta Oświęcim przeprowadził kapitalny remont zabytku, który zakończył się w 2006 roku. 01.01.2010 roku zamek stał się siedzibą muzeum – Muzeum Zamek w Oświęcimiu.