Muzeum powstało w 1971 roku. Muzeum gromadzi zabytki z zakresu: archeologii, historii, etnografii i sztuki nieprofesjonalnej. Od samego początku dział archeologii prowadził szeroko zakrojoną działalność naukowo-badawczą. Dział zgromadził sporą ilość zabytków z okresu od mezolitu po późne średniowiecze.

Zgromadzone w dziale historii eksponaty można podzielić na kilka grup. Najliczniejszą grupę stanowią wydawnictwa, wśród których najcenniejsze to: broszury, ulotki i pocztówki propagandowe. W grupie tej na uwagę zasługuje również zbiór prasy wodzisławskiej z okresu międzywojennego. Kolejna grupa eksponatów to dokumenty, takie jak legitymacje, zaświadczenia o udziale w walkach, protokoły, pisma oraz akta urzędowe z okresu międzywojennego i z pierwszych lat po wyzwoleniu.

Kolekcja fotografii to przede wszystkim zdjęcia obrazujące zmiany zachodzące w Wodzisławiu na przestrzeni lat, a także ilustrujące wydarzenia historyczne związane z miastem i regionem. Osobną grupę eksponatów stanowią sztandary. Najciekawsze to sztandary polskich towarzystw i organizacji kulturalnych. Zbiór odznaczeń i medali stanowi źródło wiedzy o losach ludzi i okolicznościach, w których je otrzymali. Znajdują się tu również pamiątki z okresu II wojny światowej.

Pierwszymi zbiorami działu etnografii były sprzęty gospodarstwa domowego. Było to ponad 50 przedmiotów, w tym: unikatowe fragmenty odzieży, żarna, kadź na zboże wydrążona z pnia drzewa, brony, formy do wyrobu cegieł i sporo innych. Obecnie etnografia to ponad 530 zabytków z najróżniejszych dziedzin ludzkiej działalności. Część z nich można oglądać na dwóch wystawach stałych: "Z dziejów śląskiego rzemiosła" oraz "W śląskiej kuchni".

Z naszych zabytków najliczniejsze są te, które dotyczą kowalstwa – jest ich ponad 130. Na drugim miejscu znajdują się sprzęty domowe – około setki, dalej eksponaty piekarnicze, rolnicze, ubiory i lampy. Poza tym dział posiada zbiory dotyczące sztuki budowlanej oraz różnych wodzisławskich zawodów (fryzjer, aptekarz, straż pożarna, gospoda, fabryka tytoniu), archiwalia i elementy religijne. Najstarsze zabytki pochodzą z początków XIX wieku.