Muzeum Regionalne w Opocznie
powstało 1 stycznia 1976 roku.
Na siedzibę muzeum przeznaczono jednopiętrowy
zamek o tradycjach kazimierzowskich. Pod koniec pierwszego półrocza 1976 roku muzeum posiadało w swoich zbiorach 518 eksponatów. Podjęto także starania o utworzenie
biblioteki muzealnej. Zakupiono w pierwszym roku działalności 158 książek i czasopism. Ponadto w tym czasie
otrzymano w darze 420 pozycji z różnych muzeów w Polsce, głównie jednak z Muzeum Narodowego
w Warszawie i Poznaniu.
Przez lata działania muzeum systematycznie
rozwijały się poszczególne działy muzeum, wzrastała liczba eksponatów poprzez zakupy i dary.
Najliczniejszy i najbardziej zwarty pod względem regionalnym jest
dział etnograficzny, posiadający 2997 eksponatów. Najwięcej pozycji inwentarzowych przypada
w nim na strój i sztukę. W dziale tym
do najcenniejszych i ciekawych kolekcji należy zaliczyć: strój kobiety
z przełomu XIX i XX wieku, wycinanki, pisanki, rekwizyty obrzędowe oraz zabytkowe naczynia z wygasłego już ośrodka garncarskiego w Dąbrowie n. Czarną.
W części obejmującej
rzemiosło i rękodzieło, znajduje się najwięcej przedmiotów
z kowalstwa, garncarstwa, najmniej z bednarstwa i koszykarstwa. W tej części jest też 25 użytkowych naczyń drewnianych wykonanych techniką drążenia.
Dział historyczny obejmuje 575 eksponatów. Są to
w większości militaria i elementy wyposażenia żołnierskiego
z okresu I i II wojny światowej, m.in. szabla polska, tzw. "Ludiwkówka", pistolet maszynowy "Sten".
Do najciekawszych eksponatów zaliczyć można przywilej dla cechów: ślusarsko-kowalskiego i szewskiego
w Opocznie z XVII i XVIII w. W dziale tym znajdują się również dokumenty i fotografie związane z wielowiekowymi dziejami Opoczna.
Dział numizmatyczny, liczący 1419 pozycji, zawiera monety i banknoty zarówno polskie, jak i państw środkowej
i wschodniej Europy. Do najstarszych monet polskich znajdujących się w tutejszych zbiorach należą
boratynki Jana Kazimierza (XVII wiek). Większość monet
i banknotów polskich pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku, tj. z czasów Stanisława Augusta. Cenną również pozycję stanowią najstarsze banknoty polskie pochodzące z czasów powstania kościuszkowskiego.
W dziale archeologicznym znajduje się 12 przedmiotów z epoki brązu, z kultury łużyckiej. Są to nagolenniki, fragment naramiennika, naszyjnik, guzy, dłuto i sierp. Przedmioty te zostały wykopane w czasie robót ziemnych w Bielinach i na Błoniach Opoczyńskich.
Dział sztuki posiada 396 pozycji inwentarzowych, z tego na malarstwo współczesne przypada 343, na rzeźbę ceramiczną 37, reszta na przedmioty codziennego użytku. W malarstwie aż 199 pozycji - to obrazy i szkice Marii Wąsowicz-Sopoćko z Warszawy, wykonane w latach 1950-1960, a przedstawiające głównie typy ludowe, nie tylko z Opoczyńskiego, ale również z innych części Polski, jak Podhala, Żywiecczyzny, Wielkopolski, Kujaw, Lubelskiego i Pomorza.
W dziale archiwalnym znajdują się: rękopisy, maszynopisy, dokumenty personalne, plakaty, kartoteki, materiały inwentaryzacyjne, wycinki prasowe, druki ulotne, korespondencja więzienna oraz około 2000 fotografii, przeważnie z zakresu lokalnej historii, sztuki i etnografii.
W dziale archiwalnym poważną pozycję zajmują katalogi, biogramy osób zasłużonych dla Opoczyńskiego i opisy inwentaryzacyjnych przydrożnych świątków występujących w Opocznie i najbliższych okolicach.
Muzeum organizuje: konkursy etnograficzne, plenery malarsko-rzeźbiarskie, kiermasze, pokazy pracy twórczej, spotkania z twórcami ludowymi, sesje popularno-naukowe, lekcje muzealne, wystawy dla innych placówek. Prowadzi badania etnograficzno-historyczne
w regionie, wydaje okolicznościowe foldery, katalogi. Współpracuje z prasą, radiem, telewizją regionalną i ogólnopolską w prezentowaniu dorobku wsi opoczyńskiej.